Met Hemelvaart viert de Kerk dat Christus is opgenomen in de goddelijke werkelijkheid, die Hemel wordt genoemd en zit aan de rechterhand van God, de Vader. Doordat Christus, het hoofd van de Kerk, is verheven, zijn alle leden van zijn Kerk met de Hemel verbonden.
De Nederlandse bisschoppen hebben een speciale pagina Vier.nu gemaakt waarmee u informatie, tradities en vieringen vindt in deze periode: Vier Hemelvaart en Pinksteren!
De Nederlandse bisschoppen hebben een speciale pagina Vier.nu gemaakt waarmee u informatie, tradities en vieringen vindt in deze periode: Vier Hemelvaart en Pinksteren!
Vijftigdaagse Paastijd
Met Pasen viert de Kerk dat Jezus Christus de dood heeft overwonnen. Op Paaszondag begint een vijftigdaagse Paastijd. Het is een blijde tijd, waarin de vreugde om de overwinning op de dood door blijft klinken. De Paastijd mondt na zeven weken, 50 dagen, uit in Pinksteren, het feest van de Heilige Geest. Op de veertigste dag in de Paastijd viert de Kerk het feest van Hemelvaart. Hemelvaart valt altijd op een donderdag.
'Hemelvaart' betekent letterlijk 'opgang ('vaart') naar de hemel'. De Hemel is in de Bijbel een beeld voor de 'goddelijke werkelijkheid'. Met Hemelvaart, zo leert de Kerk, wordt Christus opgenomen in die goddelijke, niet-aardse werkelijkheid, waar de wetten van tijd en ruimte niet gelden.
Vier boeken van het Nieuwe Testament maken melding van Christus' Hemelvaart: het Evangelie volgens Marcus, het Evangelie volgens Lucas, de eveneens aan Sint Lucas toegeschreven Handelingen der Apostelen en de Efeziërsbrief van de apostel Paulus.
Ten hemel opgenomen
In het Evangelie van Marcus staat dat Jezus in de hemel 'werd opgenomen' (Marcus 16, 19). Opvallend is dat hier de passieve vorm wordt gebruikt: Jezus wérd opgenomen. Lucas gebruikt in de Handelingen eveneens een passieve vorm. Hij zegt dat Jezus ten overstaan van de apostelen 'werd omhoog geheven' (Handelingen 1, 9). Het is God, die Jezus omhoog haalt. Dat wordt duidelijk uit het beeld van de wolk, dat Lucas gebruikt: 'en een wolk onttrok Hem aan het gezicht' (Handelingen 1, 10). In de Bijbel is een wolk namelijk een beeld waarmee de aanwezigheid van God, die in wezen onzichtbaar is, aangeduid wordt.Marcus schrijft dat Jezus bij zijn verheffing in de hemel plaats nam 'aan de rechterhand van God' (Marcus 16, 19). Deze uitdrukking grijpt terug op Psalm 110, vers 1: 'Ga zitten aan mijn rechterhand en Ik leg uw vijanden als een voetbank voor uw voeten.' In het Oude Testament zaten alleen de voornaamste personen aan de rechterhand van de koning. De kerkvader Augustinus (354-430) zegt over het zinnebeeld van de rechterhand: 'Rechterhand van God betekent het eeuwig geluk; de rechterhand van God betekent onuitsprekelijke, onschatbare, onbegrijpelijke gelukzaligheid en voorspoed' (Sermo Guelferbitanus).
Hoofd en lichaam
Voor de gelovigen is de Hemelvaart van Jezus een reden tot vreugde, omdat zij nu verbonden zijn met de bovenaardse wereld. Paulus zegt immers in zijn Efeziërsbrief dat de Kerk het Lichaam van Christus is. De gelovigen vormen de ledematen en Christus is het Hoofd van de Kerk. Met Christus is een deel van de Kerk ten hemel gevaren, waardoor ook de rest van de Kerk 'verheven' is.
De Hemelvaart van de gestorven en verrezen Christus voedt bij gewone gelovigen de hoop, dat ook zij na hun dood ooit zullen worden opgenomen in de goddelijke, hemelse werkelijkheid. Al deze gedachten worden mooi samengevat in het openingsgebed dat de priester uitspreekt in de eucharistieviering van het Hoogfeest van Hemelvaart: 'Almachtige God, laat ons juichen en blij zijn, vol dankbaarheid, omdat de Hemelvaart van Christus, uw Zoon, ook onze verheffing is. Zijn glorie bij U is onze hoop, want wij vormen één lichaam met Hem die ons hoofd is: Jezus Christus onze Heer.'
De Hemelvaart van de gestorven en verrezen Christus voedt bij gewone gelovigen de hoop, dat ook zij na hun dood ooit zullen worden opgenomen in de goddelijke, hemelse werkelijkheid. Al deze gedachten worden mooi samengevat in het openingsgebed dat de priester uitspreekt in de eucharistieviering van het Hoogfeest van Hemelvaart: 'Almachtige God, laat ons juichen en blij zijn, vol dankbaarheid, omdat de Hemelvaart van Christus, uw Zoon, ook onze verheffing is. Zijn glorie bij U is onze hoop, want wij vormen één lichaam met Hem die ons hoofd is: Jezus Christus onze Heer.'
Veertig dagen - Hemelvaart
Het feest van Hemelvaart dateert uit de 4de eeuw. Het Concilie van Elvira besloot in 310 dat de verheffing van Jezus los van de uitstorting van de Heilige Geest (Pinksteren) gevierd moest worden. Hemelvaart werd daardoor een zelfstandig feest op de veertigste dag van Pasen.
Dat Hemelvaart op de veertigste Paasdag gevierd wordt, gaat terug op de eerste verzen van de Handelingen der Apostelen van de Evangelist Lucas: 'Mijn eerste boek, Teofilus, ging over alles wat Jezus heeft gedaan en geleerd, vanaf het begin tot de dag waaropHij in de hemel werd opgenomen, nadat Hij aan de apostelen die Hij had uitgekozen, door de heilige Geest zijn opdracht had gegeven. Aan hen heeft Hij veertig dagen lang herhaaldelijk bewezen dat Hij na zijn lijden weer in leven was.' (Handelingen 1, 1-3).
Dat Hemelvaart op de veertigste Paasdag gevierd wordt, gaat terug op de eerste verzen van de Handelingen der Apostelen van de Evangelist Lucas: 'Mijn eerste boek, Teofilus, ging over alles wat Jezus heeft gedaan en geleerd, vanaf het begin tot de dag waaropHij in de hemel werd opgenomen, nadat Hij aan de apostelen die Hij had uitgekozen, door de heilige Geest zijn opdracht had gegeven. Aan hen heeft Hij veertig dagen lang herhaaldelijk bewezen dat Hij na zijn lijden weer in leven was.' (Handelingen 1, 1-3).
Vrije dag
In Nederland is Hemelvaartsdag nog steeds een officiële vrije dag. De laatste tijd wordt wel de vraag gesteld of Hemelvaart als vrije dag voor iedereen gehandhaafd moet worden. Steeds minder mensen beleven deze dag immers als een religieus feest. Er gaan zelfs stemmen op om, in wat onze 'multiculturele samenleving' heet, Hemelvaart en Tweede Pinksterdag te vervangen door een moslim- of een hindoefeest.
Dauwtrappen
In onze parochie Maria Vlucht kunt u in 2024 ook weer meewandelen en vieren met Hemelvaart! Om 7.00 uur begint de wandeling vanaf de Brilmansdennen in Losser en om 9.00 uur is daar een oecumenische openluchtviering, zie: Hemelvaartsdag 2024
Het is een oude traditie om op Hemelvaartsdag voor dag en dauw op te staan en in grote groepen te gaan wandelen. Dit wordt 'dauwtrappen' genoemd. In Overijssel was hetzelfde gebruik lange tijd beter bekend als 'hemelvaren'. Dauwtrappen werd vroeger zingend en blootsvoets gedaan. Het ritueel zou een zuiverende en genezende werking hebben, omdat dauw beschouwd werd als een goddelijk verschijnsel.
Het is een oude traditie om op Hemelvaartsdag voor dag en dauw op te staan en in grote groepen te gaan wandelen. Dit wordt 'dauwtrappen' genoemd. In Overijssel was hetzelfde gebruik lange tijd beter bekend als 'hemelvaren'. Dauwtrappen werd vroeger zingend en blootsvoets gedaan. Het ritueel zou een zuiverende en genezende werking hebben, omdat dauw beschouwd werd als een goddelijk verschijnsel.
Het dauwtrappen, ook wel dauwtreden genoemd, schijnt oorspronkelijk een Meifeest te zijn geweest, waarbij de wederopbloei van de natuur werd gevierd. Waarschijnlijk gingen de Germanen in voorchristelijke tijden naar de heilige wouden om daar de voorvaderen te vereren. Mogelijk heeft men dit gebruik later in verband gebracht met de katholieke Hemelvaartprocessies. Meer tradities leest u hier: Hemelvaarttradities in Europa
Vijftig dagen - Pinksteren
Met Pinksteren viert de Kerk de uitstorting van de Heilige Geest over de apostelen, zeven weken, ofwel 50 dagen, na Pasen. Deze gebeurtenis markeert de geboorte van de Kerk. Tussen Hemelvaart en Pinksteren ligt dan het Pinksternoveen, waarin voor de werking van de Heilige Geest wordt gebeden.
De naam 'Pinksteren' komt van het Griekse pentèkostè (πεντηκοστη), dat 'vijftigste' betekent. Het is de laatste dag van de vijftigdaagse Paastijd, die aanvangt op Paaszondag. De Kerk viert met Pinksteren de voltooiing van Pasen door de uitstorting van de Heilige Geest over de apostelen.
Pinksteren, als feest van de Heilige Geest, is verbonden met het sacrament van het Vormsel: de gedoopte wordt door handoplegging met de kracht van de Heilige Geest gesterkt, zodat hij/zij enthousiast (letterlijk: geestdriftig, door God geïnspireerd) de wereld in kan gaan en staan. Door de zalving wordt benadrukt dat de vormeling steeds meer op Christus zal gelijken.
Pinksteren, als feest van de Heilige Geest, is verbonden met het sacrament van het Vormsel: de gedoopte wordt door handoplegging met de kracht van de Heilige Geest gesterkt, zodat hij/zij enthousiast (letterlijk: geestdriftig, door God geïnspireerd) de wereld in kan gaan en staan. Door de zalving wordt benadrukt dat de vormeling steeds meer op Christus zal gelijken.
Belofte van Jezus
Volgens het Evangelie van Johannes belooft Jezus zijn apostelen op de avond vóór zijn lijden en dood dat Hij hen de Geest zal zenden. De Geest zal hen voor altijd met Vader en Zoon verbinden, en hen helpen getuigenis af te leggen over de verrezen Jezus.
Pinksteren en Maria
Met ingang van 2018 vieren we Maria, Moeder van de Kerk op Tweede Pinksterdag. Dit is een verplichte gedachtenis geworden, omdat Maria bij de leerlingen bleef bidden (een noveen, negen dagen lang) tot de H. Geest over hen kwam.
Als we de mysteries van Christus en het wezen van de Kerk overwegen, kunnen we de Maagd Maria niet buiten beschouwing houden. Immers, zij is zowel de Moeder van Christus als van de Kerk.
Sinds 2018 vieren we daarom op tweede Pinksterdag de gedachtenis Maria, Moeder van de Kerk. De heilige kerkvader Augustinus zei al dat Maria de moeder is van de ledematen van de Kerk, omdat zij door haar liefde heeft meegewerkt aan de geboorte van de gelovigen in de Kerk. Paus Leo de Grote verkondigde dat de geboorte van het Hoofd ook de geboorte van het Lichaam is en hij duidde Maria tevens aan als moeder van Christus, de Zoon van God, én als moeder van de ledematen van het mystieke lichaam, nl. de Kerk.
Heel veel informatie over Maria kunt u ook vinden op onze inspiratiepagina over Maria en Meimaand Mariamaand.
Meer informatie:
De Hemelvaart is een boodschap van hoop (toespraak paus Johanns Paulus II 1994)
